هنر معماری مدرن با سیاره سبز دبی
تأثیر اقلیم بر عملکرد و فرم
معماری از نظر اقلیمی شهرستان سنندج دارای اقلیم سرد (کوهستانهای غربی) می‌باشد، تأثیر اقلیم بر عملکرد و فرم وجود کوههای غربی چون سدی مانع نفوذ هوای مرطوب مدیترانه به داخل فلات ایران می‌شود. وجود زمستانهای طولانی، سرد و سخت در سرتاسر این منطقه از آذربایجان تا فارس، زمستانها به شدت سرد بوده فصل سرما از اوایل آذرماه شروع شده و کم و بیش تا اواخر فروردین ادامه دارد. این منطقه دارای
بهاری کوتاه و زمستان و تابستان را ازهم جدا کرده است.
ویژگیهای معماری بومی منطقه سرد
۱ـ استفاده از پلان‌های متراکم و فشرده
۲ـ به حداقل رساندن سطح خارجی در برابر حجم مورد پوشش
۳ـ استفاده از مصالحی که دارای ظرفیت و عایق حرارتی خوب هستند
۴ـ به حداقل رساندن میزان تعویض هوای داخلی و تهویه طبیعی و در نتیجه جلوگیری از ایجاد سوز در داخل و فرار گرمای داخلی به خارج
۵ـ انتخاب بامهای مسطح و نگهداری برف بر روی بامها به عنوان عایق حرارتی
۶ـ برای استفاده از تابش آفتاب در طول سال برعکس منطقه گرم و خشک، استفاده از مصالح تیره‌رنگ و افزایش ابعاد پنجره‌ها
تأثیر اقلیم بر عملکرد و فرم
ج) ساختمان اصلی:
انجام و یا اختمام یک سفر احتیاج به تهیه مقدماتی دارد که ملزومات فضایی خاص را طلب می‌کند این ساختمان غالباً در حد فاصل بین دو مسیر متصل به شبکه شهری و متصل به شبکه بین شهری طراحی می‌گردد. فعالیتهای عمده‌ای که در این فضا انجام می‌گیرد در سه گروه خلاصه می‌شود.
۱ـ غرفه‌های متعدد برای فروش بلیط، تحویل توشه، انتظار و سکو برای سوار و پیاده شدن به منظور تهیه بلیط، انبار، گمرک، انتظامات.
۲ـ خدمات جنبی، فروشگاهها، دفاتر مختلف، سالنهای غذاخوری، فضای سبز، تفریحگاه موقت، پارکینگ‌ها و سرویسهای بهداشتی، پارکینگ‌ها را نیز در سه بخش می‌توان طراحی نمود.
ــ پارکینگ مخصوص توقف وسائط نقلیه سبک عمومی و وسائط نقلیه شخصی
ــ پارکینگ مخصوص توقف اتوبوسهای بین شهری
ــ پارکینگ مخصوص وسائط نقلیه سنگین عمومی
۳ـ قسمت اداری و مدیریت مجموعه ـ استراحت کارکنان
ه) فرم و عملکرد:
طراحان همواره درپی یافتن بهترین فرم برای پاسخگویی به روانترین عملکرد مورد نیاز می‌باشند. در طرحهای عملکردی فرمهای مختلف خواص معینی را در خود بروز می‌دهند.
۱ـ فرم خطی: این فرم با توجه به کشیدگی طرح حرکت را در دو سوی خود به صورت خطی و یکطرفه ممکن می‌سازد و در صورت نیاز به بازگشت حلقه‌هایی را اطراف خود ایجاد می‌کند.
۲ـ فرم منحنی: این فرمها در سمت بسته، منحنی بسته و در سمت بازشان حرکت راب ه سوی مرکز انحنا هدایت می‌کنند.
۳ـ فرمهای چندضلعی بسته: اینگونه فرمها حرکت را در امتداد اضلاعشان هدایت می‌کنند.
۴ـ فرمهای چندضلعی باز: فرم‌هایی نظیر نیم دایره و یا نیم مربع همانند فرمهای منحنی دوگونه حرکت در داخل و خارج خود متمایل به مرکز ایجاد می‌کنند.
۵ـ فرمهای ترکیبی: ترکیبی از فرمهای یاد شده می‌باشند که در نتیجه حرکتی ترکیبی را پدید می‌آورند.
تأثیر اقلیم بر عملکرد و فرم
بررسی فرمهای شعاعی و دایره در طرحها
انگیزه پیدایش فرمهای شعاعی و دایره در نوع عملکرد و جاذبه و دافعه و عوامل طبیعی نهفته است.
ـ هرگاه دافعه‌ای نسبت به مرکزی به وجود آید خط دفاعی شعاعی چندضلعی یا دایره شکل به‌وجود آمده مثال دژهای شهرهای قدیم.
بررسی سیستمهای طراحی در پایانه
روشهایی که به طور معمول در طراحی ترمینالها به کارگرفته می‌شود از نظر اصول کلی به چهار دسته تقسیم می‌شوند که در عین حال می‌تواند ترکیبی از همه دسته‌های فوق باشد که عبارتند از:
۱ـ سیستم خطی: در روش خطی سکوهای مسافرگیری و یا تخلیه در امتداد اضلاع سالن مربوط قرار می‌گیرد و تخلیه مسافرین به سهولت از درهای خروجی به طور بالعکس انجام می‌گیرد. توسعه ترمینال در این حالت به صورت خطی امکان دارد و می‌تواند در دو جهت گسترش یابد که گسترش نامحدود باعث افزایش فاصله‌ها و پیاده روی‌های طولانی مسافرین خواهد گردید. ویلاهای مدرن جهان سهولت دسترسی‌ها در این روش باعث می‌گردد که در محیط حاشیه که از نظر اجتماعی از فرهنگ ساده‌تری برخوردارند کاربرد بیشتری داشته باشند.
۲ـ روش انگشتها: در این روش راهروهای عریض از سالن اصلی به شکل انگشتهای دست ادامه پیدا کرده و به داخل محوطه سکوها وارد می‌شود و حرکت، مسافرگیری و تخلیه مسافرین در طرفین انگشتان انجام می‌گیرد. توسعه ترمینال در این روش با طولانی شدن انگشتان امکان پذیر می‌باشد که از ظرفیت بالایی به طور نسبی برخوردار است اما ایجاد انگشتهای جدید امکان پذیر نیست و افزایش طول انگشتان عملاً به علت افزایش فاصله پیاده روی‌ها محدود می‌باشد.
۳ـ روش ماهواره‌ای: در این روش که شبیه روش قبلی است محوطه وسیعی جهت ایجاد سکوهای مسافرگیری و یا تخلیه به وجود آمده و سکوها دور آن فضای وسیعی را برای توقف اتوبوسها ایجاد می‌نماید. این روش باعث می‌شود طول انگشتان کمتر شده و ظرفیت آنها اضافه گردد ولی از نظر دسترسی‌ها از سیستم پیچیده‌تری برخوردار است.
تأثیر اقلیم بر عملکرد و فرم
۴ـ روش واحدهای تفکیک شده: در این روش فضای ترمینال به قسمتهای جداگانه‌ای بر حسب مقصد یا تعاونیهای مربوطه تقسیم می‌شود. هرکدام از این قسمت‌ها دارای امکانات و تجهیزات کامل برای خود بوده و به شکل یک ترمینال مستقل می‌باشد. دسترسی به اتوبوسها به سادگی انجام می‌گیرد و فاصله پیاده‌روها بسیار کوتاه می‌شود تأثیر اقلیم بر عملکرد و فرم اما مسایل مدیریت و هزینه بالای ساختمان واحدها از معایب سیستم فوق می‌باشد.
بررسی موقعیت در هر یک از شهرهای ایران باید به طور جداگانه توسط کارشناسانی که از ویژگیهای اجتماعی و مسایل شهری هر محل شناخت کافی دارند مورد بررسی دقیق قرار گیرد به‌‌طور کلی موارد دیگر باید در برنامه‌ریزی بررسی تعیین و محل استقرار پایانه مورد توجه خاص قرار گیرد به شرح زیر می‌باشد :
۱ـ برداشت آماری در مورد سفرهایی که در وضع موجود هر شهر انجام می‌شود.
۲ـ سهولت دسترسی به شبکه راههای درون شهری و برون شهری در حال و آینده
۳ـ مجاورت به مناطق که از بالاترین میزان تولید و جذب سفرهای بین شهری برخوردار است.
۴ـ توجه به نحوه توسعه و گسترش شهری در آینده
۵ـ وجود امکانات مناسب جهت گسترش و ایجاد تسهیلات رفاهی از قبیل مسافرخانه، فروشگاه و فضای سبز.
۶ـ برخورداری از شرایطی که حداقل مشکلات محیط زیست و عوارض جانبی را سبب گردد.
۷ـ با توجه به تأخیر حرکت وسایل نقلیه و در نظر گرفتن زمان انتظار در برنامه‌ریزی پایانه مدت زمان انتظار باید منظور گردد و با توجه به آن وسایل راحتی و تجهیزات کافی خدماتی پایانه فراهم شود. دامنه این تجهیزات و تسهیلات به موقعیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه استفاده کننده دارد و می‌تواند از یک نیمکت ساده برای نشستن تا مجموعه کاملی از امکانات رفاهی و خدماتی باشد.
سکوهای بارگیری و مسافرین:
Loading Docks چهار حالت ممکن است به خود بگیرد:
۱ـ سکوی خطی یا موازی هم Parallel Loading دراین حالت فضای زیادی برای هر اتوبوس لازم است معمولاً اتوبوس بعدی نمی‌تواند حرکت کند تا اتوبوس قبلی جایش را ترک کند. در پایانه‌های بزرگ که چند خط پشت سر هم برای اتوبوسها لازم است، تأثیر اقلیم بر عملکرد و فرم برای پیاده‌ها از زیر یا روی اتوبوسها راهی باید جست چه در غیر اینصورت پیاده‌ها مجبورند مسیر اتوبوسها را قطع کنند و این باعث به وجود آمدن مخاطرات و مسؤولیت‌هایی برای مدیریت پایانه است.
۲ـ سکوی عمود بر اتوبوسها Right Angle Loading
این حالت قابل قبول‌تر است. منتها برای دسترسی به در اتوبوسها مسافرین مجبورند دور بزنند و همچنین اشکال پیچیدن اتوبوسها برای ایستادن در جای خودشان است این سیستم برای وقتی مناسب است که فضای پیچیدن اتوبوسها به اندازه کافی وسیع باشد و سکوی جلوی پایانه به اندازه کافی طولانی نباشد.
۳ـ سیستم اره‌ای دندانه‌ای مستقیم: Straight Sawtooth Loading
این حالت نوع خوبی است و برای موقعی به کار می‌رود که فضای اتوبوسها باریک و عمیق است. مسافرین دسترسی مستقیم به در اتوبوس دارند و در ضمن بارها را می‌توان از فضای بین پارکینگ اتوبوسها به آنها رساند.
۴ـ سیستم اره‌ای دندانه‌ای منحنی: Radial Sawtooth Loading
این حالت بهترین نوع است. اتوبوسها می‌توانند به راحتی بچرخند و در جای خود قرار گیرند. مینیمم فضای جلوی سکوها برای هر اتوبوس کافی است. در این سیستم هر اتوبوس فضای باریکی در جلو و فضای بزرگتری در پشت دارد.
تاریخچه اتوبوسرانی در ایران
هر چقدر تاریخ جلوتر آمد با وجود دگرگونیهایی در زمینه‌های شهرسازی، خانه‌سازی، صنعت، هنر و … اما حمل و نقل درجا می‌زند چرا که تندرو تر از اسب حیوانی یافت نمی‌شود و کارآمدتر از چرخ نیز وسیله‌ای وجود ندارد که بتوان با آن وسیله‌ای تندروتر و قویتر ساخت.
پس از قرنها در ایران و هند و چین سپس در بقیه نقاط عالم، گاری، دلیجان و پالکی تنها وسایل حمل و نقل بار و مسافر بود با این تفاوت که در هر کدام از این تمدنها، اتاقک روی چرخ را به ترتیبی و بنا به خصلت و سنت آن جوامع می‌ساختند.
ایرانیان از چرم مدد می‌گرفتند. هندیان با چوب و … . اما انگلیسیان با کشف قوه بخار، یکباره فرهنگ حمل و نقل جهان را دگرگون کردند. در اواخر قرن نوزدهم در دهها نقطه اروپا و آمریکا، صدها مبتکر در کار آن بودند که بتوانند با سوزاندن چیزی کالسکه‌ای را به حرکت درآورند.
اما ایرانیان در پی خواب غفلتی یکصدساله، درگیر آخرین سالهای حکومت ناصرالدین شاه بودند. اولین وسیله نقلیه شخصی که پس از اختراع اتومبیل به ایران رسید از اولین ده اتومبیلی بود که در اروپا ساخته شده بود، مظفرالدین شاه آن را به ایران آورد مردم برای دیدن کالسکه دودی مظفرالدین شاه در خیابانها جمع می‌شدند تا اینکه پس از بیست سال توده مردم توانستند بر اتومبیلی سوار شوند.
تأثیر اقلیم بر عملکرد و فرم پس از پایان دوره محمد علیشاه و استبداد صغیر و نیز استقرار مشروطیت مردم با فتح تهران هدایایی از جمله اتوبوسی که یک فرد بلژیکی به رشت آورده بود به دست اوردند. پس ابتدا مردم رشت، سپس تهرانیها موفق شدند که سوار بر خورویی همگانی شوند. پس از دو سه سال در نواحی جنوب شرکت نفت انگلیس هم دو سه دستگاه اتوبوس به کار انداخت.
اولین اتوبوسهایی که در ایران به کار افتاد به قوطی کبریتی مشهور بودند. سپس اتوبوسهاب بنز به کار افتاد و آنگاه اتوبوسهای بنز به شکل انواع یک طبقه امروزی از دانمارک وارد گردید. بعد از استقبال مردم، عده‌ای موتورهای کامیون را وراد نمود و با نصب اتاق اتوبوس روی آن در خط تهران، شمیران و ری شروع به کار نمودند. وسایل نقلیه‌ای که بدینسان به وجود آمد و مورد استفاده قرار گرفت و باعث سرعت بخشیدن به بخش ارتباط حمل و نقل مسافر گشتند، زیانها و پیامدهایی هم داشت که گاه از سود حاصل از سرعت ارتباط فراتر می‌رفت.
تأثیر اقلیم بر عملکرد و فرم
معیارهای طراحی:
۱ـ سادگی سیستم
زمینه‌های فرهنگی و اجنماعی محیط که تعیین کننده حرکت‌های مسافر از ورود به ترمینال تا سوار‌شدن به اتوبوس می‌باشد بایستی از نظر طراحی سیستم اساس قرار گرفته و ارتباطات صریح‌تر و ساده‌تر در طرح تأمین گردد.
۲ـ تأمین نیازهای جنبی مسافرین:
طول زمان توقف مسافر در ترمینال و موقعیت اقتصادی ایجاد شده توسط حجم بالای جمعیت در این فضا، تأثیر اقلیم بر عملکرد و فرم تقویت وجه خدمات و تسهیلات جنبی را چه به صورت ادغام شده با ساختمان و چه به صورت جداگانه در سایت ایجاد می‌نماید.
۳ـ جوابگویی به نیازهای رانندگان:
که در این مورد تأمین رفاه و دادن خدمات جنبی به رانندگان و ایجاد زمینه‌های سرگرمی و ارشاد آنها سبب موقعیت شغلی ایشان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهد بود.
۴ـ تراکم مسافر در فصل تابستان (زمان اوج Peak)
به علت موقعیت سردسیری منطقه و پذیرای مسافران زیاد در فصل تابستان شدن
۵ـ سرمای منطقه در فصل تابستان
از نظر شکل‌گیری معماری و ارتباط مجموعه بایستی فضاهای اصلی به صورت بسته و با فضاهای فاصل طراحی گردند.
۶ـ سمت‌گیری اصلی ساختمان ترمینال از نظر ورودی نسبت به محورهای اصلی:
که بایستی ورودی و نمای اصلی ساختمان به عنوان یکی از تأسیسات عمده شهری نسبت به یک محور اصلی کاملاً مشخص باشد.
۷ـ تأمین مسیرهای رفت و آمد وسائط نقلیه بدون تقاطع:
مسیر حرکت اتوبوسها در زمان ورود و خروج با یکدیگر همچنین با ورود و خروج تاکسی‌ها و سواری‌های مسافرین بایستی تقاطع نداشته و باعث مسایل ترافیکی نگردد.
۸ـ تفکیک فضاهای رفت و آمد مسافرین:
حرکت در فضاهای مسافرگیری و تخلیه مسافر و همچنین به طرف فضاهای جنبی و برگشت از آنها باهم تضاد داشته و بایستی این فضاها به ترتیبی از هم تفکیک گردند که در عین حفظ ارتباط با یکدیگر تداخل ننمایند.
محدودیت‌های طرح:
۱ـ دسترسی و ورودی مسافر
۲ـ دسترسی و ورودی اتوبوس
۳ـ حدود زمین و گسترش آینده
۴ـ شکل زمین و شکل‌گیری ساختمان
زمین و سایت مورد نظر برای طرح پایانه دارای جنبه‌های مثبت و منفی متعدد می‌باشد که از جمله جنبه‌های مثبت آن می‌توان موارد زیر را برشمرد:
۱ـ دولتی بودن زمین و تملک آسان
۲ـ در محور اراک واقع شدن آن زیرا بیشترین حجم اتوبوسهای برون شهری از این محور وارد شهر می‌شوند.
۳ـ موقعیت مناسب زمین از نظر گذرهای اطراف با بلوار ۷۰ متری ـ میدان استقلال و بلوار ۴۵ متری.
۴ـ دسترسی مناسب و آسان نواحی مختلف شهر به پایانه از طریق بلوار آزادی ـ بلوار ۴۵ متری و کمربندی بروجرد ـ اراک.
۵ـ داشتن فاصله مناسب از بافت مسکونی و تأسیسات شهری
۶ـ ابعاد مناسب و قابل قبول برای طراحی
۷ـ شرایط مناسب برای تجهیزات کارگاه ساختمانی
۸ـ جنب فضای سبز حاشیه شهر بودن که نقطه قوتی برای هر پایانه می‌تواند باشد.
۹ـ دسترسی مناسب و آسان به تأسیسات شهری از قبیل آب، برق، گاز و تلفن که در هزینه احداث پایانه کمک بزرگی خواهد بود.
