رویکرد شهر سالم

به گزارش نقاشی ساختمان : رشد سریع جمعیت شهرها به دلیل نرخ بالای موالید و مهاجرت به همان نسبت مصرف منابع در آنها و انتشار آلودگی از آنها را افزایش داده و امروزه نه تنها تعادل اقتصادی و اجتماعی درون شهر ها را برهم زده است بلکه موجب عدم تعادل اکولوژیک منطقه ای که در آن قرار گرفته اند نیز شده و عرصه های طبیعی را روز به روز بیشتر بر زیستمندان آن تنگ کرده است.این امر درست خلاف اصول توسعه پایدار برای شهرها و محیط زیست می باشد.لذا برای دستیابی به توسعه متوازن و پایدار شهرها و محیط زیست در درازمدت،نیاز به بازنگری روابط موجود بین اجزاء سیستم های درون شهر،شهر با محیط زیست خود، طراحی نما رومی شهر با سایر شهرها و مناطق جهان می باشد.شهرها بستری برای توسعه راهبردهای کلانی هستند که از آن طریق می توان بهداشت و سلامتی را ارتقا بخشید و روابط و تعاملات انسانی را بهبود و ترمیم نمود.علم اکولوژی نیز در شهرها به خصوص شهرهای بزرگ حیات پدیده های طبیعی را در ارتباط با تکنولوژی و تمدن بشری و محیط زیست انسانی تجزیه و تحلیل می کند.اکولوژی شهری به عنوان برنامه عملی به نحوه برخورد با زمین،گیاهان،جانوران و به خصوص با آب موجود در شهر می پردازد.اینکه در مصرف مواهب طبیعی صرفه جویی کنیم،مسئولانه و همراه با وسواس به زمین حاصل خیز شهری به آب مشروب و گوارا به گیاهان و جانوران که ساکنان اصلی و قدیمی شهر بوده اند بنگریم و به وضع قوانین عادلانه برای همزیستی با آنها بپردازیم،کاملا ضروری به نظر می رسد.در تعریف شهر سالم نظریات متعددی آمده است و از آن جمله میتوان به این تعریف اشاره داشت:شهر سالم را شهری گویند که در وهله نخست بستر و امکانات زندگی را برای انسان،حیوان و گیاه مهیا سازد.چنین شهری باید بتواند شرایط بقا و ادامه حیات خود را در اختیار داشته باشد.

رویکرد شهر سالم

ویژگی های شهر سالم

در شهر سالم عموم مردم دارای فرصت های شغلی مناسب و برابر هستند،در نتیجه همه آنها از یک رفاه نسبتا مطلوب برخوردار می باشند.شهر سالم دارای فضای عمومی و چشم انداز شهری زیبا با الهام از فضای سبز مناسب و تلفیقی از مهماری بومی و مدرن می باشد.شهر باید دارای امکانات فرهنگی و آموزشی مانند کتابخانه ها،فرهنگسراها،سینما،دانشگاه ها و…باشد و این امکانات بطور عادلانه در اختیار عامه مردم قرار گیرند.زمینه های لازم برای مشارکت و فعالیت اجتماعی بانوان به طور عادلانه ایجاد شده باشند.شهر سالم ویژگی های زیر را دارا می باشد:
– کار اصلی شهر سالم تامین هرچه بیشتر سلامت جسمی،روانی،اجتماعی و فرهنگی شهروندان است.شهر سالم برای ارتقا چنین سطحی از حیات مدنی می تواند نیروی مردمی را بسیج کند.
شهر سالم شرایطی را فراهم می سازد که بر سیاست های ملی بهداشت عمومی اثر گذاشته تا بتواند توسعه بهداشتی را موجب گردد.
– شهر سالم در سازمان دهی و سامان دهی جلب همکاری و هماهنگی دستگاه ها و سازمان های بین بخشی تلاش می کند که تمام امکانات بالقوه،با حمایت مردمی بکار گرفته شود.
– شهر سالم شبکه های شهری و بین شهری برای توسعه بهداشت و ارتباط آن با مرکزی را ایجاد کرده و شرایط دسترسی همگان به بهداشت و سلامت را فراهم می سازد.
به عبارت دیگر شهر سالم شهری است که دارای ویژگی های زیر باشد:
– ایجاد محیط ایمن و تمیز و باکیفیت بالا
– ایجاد یک اکوسیستم که در حال حاضر ثبات داشته باشد و برای مدت طولانی پایداری داشته باشد.
– حمایت دوجانبه و قوی و بدون بهره کشی از جوامع
– درجه ی بالایی از مشارکت و کنترل به وسیله عموم در تصمیماتی که بر زندگی،سلامتی و … تاثیرگذار است.
– چاره اندیشی برای نیازهای پایه ای افراد جامعه نظیر (غذا،آب ،شغل و…)
– دسترسی به طیف متنوعی از تجارب و منابع
– ارائه اقتصاد شهری مطلوب،حیاتی و خلاق
– تشویق اعضای جامعه به داشتن توجه نسبت به گذشته و میراث های فرهنگی و بیولوژیکی شهر و ساکنانش
– ایجاد فرمی که با شهر سازگاری داشته باشد و ویژگی های قبلی شهر را افزایش دهد.
– ارائه سطح بهینه ای از خدمات مراقبت های بهداشتی که برای همگان در دسترس باشد.
– ارائه سطوح بالایی از سلامتی و کاهش بیماری

رویکرد شهر سالم

سیر تاریخی شهر سالم

اولین بار تفکر شهر سالم در دهه۱۹۸۰توسط سازمان جهانی بهداشت مطرح شد که مبتنب بر همکاری بین بخشی و مشارکت مردمی در راستای دستیابی به برنامه سلامت می باشد.بعدها موضوع شهر سالم در سال ۱۹۸۴ در کنفرانی در شهر تورنتو کانادامجددا عنوان شد.دو سال بعد از این کنفرانس در سال ۱۹۸۶ کنفرانس ارتقای بهداشت در شهر اتاوا برگزار گردید.در این کنفرانس اصول بهبود بهداشت به تصویب رسید ساخت تالار که بیشترین تاکید آن بر مواردی بود که بعدها چارچوب اصلی پروژه شهر سالم سازمان بهداشت جهانی را فراهم ساخت. مفهوم شهر سالم را اولین بار پروفسور لئوناردو دهل استاد دانشگاه برکلی در کنفرانس ۱۹۸۴شهر تورنتو کانادا با عنوان”ماورای مراقبت های بهداشتی” ارائه کرد.وی شهر سالم را به این شرح توصیف نمود:” منظور از شهر سالم محیطی اجتماعی،فیزیکی و دارای تسهیلاتی است که انجام تمامی فعالیت های زندگی را با سهولت و با کارایی مطلوب امکان پذیر می سازد(edris 2003: 166)مشارکت و توانمند سازی اجتماعی به عنوان هسته ی اصلی در اجرای جنبش شهرهای سالم مطرح است که بر اصول “سلامت برای همه”سازمان جهانی بهداشت و “ارتقای سلامت”منشور اوتاوا که تاکید می کند(heritage dooris. 2009:45)شهر سالم شهری است که به طور مداوم و مستمر در حال آفرینش و بهبود محیط های فیزیکی و اجتماعی و گسترش منابعی است که مردم را قادر می سازد که یکدیگر را در اجرای تمامی عملکردهای زندگی و دستیابی به حداکثر توان هایشان پشتیبانی نماید.در شهر سالم پیوسته باید با فراهم آمدن شرایط مطلوب همکاری بین بخشی محیطی فراگیر شود.شهروندان ضمن مشارکت و حمایت یکدیگر در انجام کلیه امور زندگی قابلیت های خویش را به حداکثر ممکن برسانند(who.2007)در معرفی شهرهای سالم سازمان جهانی بهداشت الگویی را بدین شکل معرفی کرده است:
-محیط فیزیکی پاک،ایمن و باکیفیت بالا شامل مسکن مناسب
-محله های سالم و حامی یکدیگر
-میزان استفاده مناسب از مشارکتمردم و هدایت مردم در زمینه هایی که بر زندگی،سلامت و رفاه تاثیر می گذارد.
-تامین نیازهای اساسی (غذا،آب،مسکن و اشتغال برای تمام شهروندان) -وجود سطح بالایی از بهداشت(پایین بودن شیوع بیماری ها)

اصول و شاخص های شهر سالم

جوامع سالم دارای مشخصات منحصر به فردیهستند ولی اصول مشترکی نیز دارند که به ما اجازه در نظر گرفتن آن ها را به صورت کلی می دهد.جوامع سالم دورنمایی از سلامت را برای آینده ارائه می دهند که در این راه فرایند هایی را جهت رسیدن به اهداف به کار می گیرند.بدین ترتیب این اصول ما را در شکل دادن به انگاره ای از شهر سالم یاری می دهد تا برای هر اصل معیارها و شاخص هایی مشخص گردد.با توجه به تعاریف و کیفیات ارائه شده از شهر سالم قواعد کلی به صورت اصول چهارده گانه با عنوان اصول شهر سالم استنباط و استخراج گردیده که هر یک ناظر به چند بهد از کیفیت شهر سالم است.

اصول	توضیحات
حیات بخشی پایدار	شهر باید قابلیت حیات داشته باشد.سلامتی و نیازهای اساسی انسان را تامین کند.
ایمنی و امنیت	شهر باید امن باشد.شهر باید از حوادث طبیعی (اعم از سیل و زلزله)و حوادث غیر طبیعی و زیان های جانی و مالی
بهره وری اقتصادی	شهر باید از اقتصاد مالی برخوردار باشد و بازدهی و راندمان را در همه عرصه های اجتماعی افزایش دهد.
تعاون	ارتباطات اجتماعی سالم که شامل همیاری و همکاری و یاری و… شود.
دسترسی	شهر باید شرایط و تسهیلات بالفعل و بالقوه دسترسی مطلوب را نه تنها به مراکز خدمات بلکه اطلاعات،اخبار،منابع و مکان های خاص فرهنگی و مذهبی و غیره را مهیا نماید.
تعادل	شهر بایدسعی در حفظ،استمرار،تقویت تعادل به معنی عام آن داشته باشد نیازها را برآورده کرده و از فشار بیش از حد به یک بخش به نفع سایر بخش ها جلوگیری کند.
سازگاری	بر اساس این اصل شهر می بایست موجبات سازگاری و همسازی اجزا و عناصر نسبت به یکدیگر و نیز ابعاد مختلف زندگی شهری با شرایط طبیعی را فراهم آورد.
پویایی(توسعه منظم)	شهر باید پویایی داشته باشد.این پویایی به توسعه ای هدفمند،مستمر و تا حد ممکن قابل پیش بینی تعبیر می شودکه ناظر بر عدف یا اهداف مشخصی است.
هویت	شهر باید از انقطاع تاریخی و نیز گسستن پیوندهای فرهنگی و… را از طریق حفظ و اعتلاء آنها ممانعت به عمل آورد،به صورتی که هویت شهر موجب بازشناسی آن گردد.
زیبایی	شهر باید تلاش کند تا در همه ابعاد علی الخصوص،در نمودهای کالبدی و بصری برای مردم لذت بخش باشد.
تنوع	شهر باید تلاش کند تا حداکثر تنوع را در ساختار کالبدی و اجتماعی و اقتصادی خود به وجود آورد تا از این طریق امکان ارزیابی و انتهاب را برای شهروندان به وجود آید.
بهره وری وقت آزاد	شهر باید تمهیدات لازم و مناسب گذران اوقات فراغت خارج از جریانات جدی زندگی را برای تجدید قوای کلیه آحاد جامعه با شرایط مطلوب تامین نماید.یهنی استفاده مطلوب از وقت آزاد در جهت تحقق هدف انسان سالم
احساس تعلق	شهر باید احساس تعلق شهروندان را تقویت نموده و آن را با شیوه های مختلف به احساس مسولیت تبدیل کند تا از این طریق بتواند به اهداف شهر سالم دست یابد.برقراری پیوند عاطفی بین مجموعه شهری و مردم(شعار شهر ما خانه ما)
بسته در نظر گرفتن شهر	شهر باید تلاش کند تا حتی المقدور داده ها و ستانده های خود را به ویژه در امور بهداشتی و محیطی تحت کنترل و حتی بازیافت و یا تصفیه نماید.بسته در نظرگرفتن سیستم شهر به معنی تعیین حدود و مرزهای مشخص در جهت چگونگی و میزان ارتباط متقابل شهر با محیط است.حتی المقدور از ورود داده های منفی(سیل)به شهر جلوگیری کند.

شاخص های شهر سالم

سازمان جهانی بهداشت مجموعه شاخص هایی را برای شهرهای سالم در چهار گروه عمده شاخص های محیطی،شاخص های اجتماعی – جمعیتی و شاخص های بهداشتی دسته بندی کرده است:

رویکرد شهر سالم

شاخص های محیطی	شاخص های اجتماعی اقتصادی	شااخص های اجتماعی جمعیتی	شاخص های بهداشتی
آلودگی هوا	تعداد پیش بینی شده افراد بی خانمان	نرخ بیکاری	پوشش سطح واکسیناسیون بچه های ۶ ساله
کیفیت آب	نرخ بیکاری	درصد افراد معلولی که استخدام شده اند.	تعداد مرگ و میر(تمام سنین)
سطح فضای سبز	درصد افرادی که درامد کمتر از سرانه را دارند	میانگین دوران تحصیل دخترها و پسرها	تولد نوزادان با وزن کم
دسترسی عموم به فضای سبز	درصد مکان هایی که از کودکان مراقبت می کنند.	سواد آموزی بزرگسالان	وجود برنامه های آموزشی سلامت
مکان های تفریحی و ورزشی	درصد همه تولدهای زنده	درصد افرادی که کمتر از درامد سرانه دریافت می کنند.	امید به زندگی در بدو تولد
درصد خانوارهایی که در مناطق مسکونی زیر استاندارد زندگی می کنند.	درصد اشتغال افراد ناتوان	اشتغال	مرگ و میر نوزادان
جمع آوری زباله	نرخ سقط جنین در ارتباط با کل تولدهای زنده		کیفیت تغذیه

انواع نظریه پردازها

بیان مسئله

محیط مطلوب شهری برمحورتوسعه پایدار مجتمع های زیستی بانگرش مشارکت گرایانه،وملاحظات محیطی است که سلامت ،امنیت ،توانمندی،آگاهی ،مشارکت پذیری،تغییرنگرش ،بهزیستی ورضایت شهروندان راتامین می نماید وبربقا،ایمنی وآسایش گروههای انسانی شهرنشین تاکیددارد.لذااین تحقیق بانگرش انسان محورومحیط گرا بنحوی مسئولانه سیستم های شهری ظاهرا پایدار را، با استفاده از منابع مشترک شهری بر عملکرد و هویت این فضا بررسی می کند. اگرفضا یک مفهوم پیچیده و مبهم است به این دلیل است که شهرهم یک رویداد بالذات پیچیده می باشد. شهریک بافته است، یک ترکیب، یک کالبد درهم تنیده از تاروپودهای درهم تنیده. شهریعنی مجموعه ای از فضاهای نرم وسخت، عمومی وخصوصی، بسته و باز با کاربردهای گوناگون مسکونی،کاری، اوقات فراغت و حمل ونقل. مورفولوژی یک شهر طبیعتاً معماری خاص خود را به دنبال دارد و حیات مطلوب یک شهر مستلزم وجود فضاهای مناسب و مساعد است. ال اس اف فضا نیز همانند سایر مفاهیم در ترمینولوژی علوم اجتماعی دارای نسبیت وپیچیدگی هایی است که در مواقعی با مفاهیمی چون مکان ومحیط هم پوشانی پیدا می کند در صورتی که واقعاً این طورنیست و باید با نگاهی خاص و دقیق به مفهوم هر یک از واژه های فضا، مکان و محیط نگریست.

شهر سالم

شهر سالم یک مفهوم است که به شهری اشاره دارد که محیط آن به گونه‌ای است که سلامت فیزیکی و روانی ساکنان آن را تضمین کند. یک شهر سالم باید دارای هوای پاک، آلودگی کم، فضای سبز مناسب، ترافیک منظم و امنیت عمومی باشد. همچنین بحران‌های طبیعی، مانند زلزله یا سیل، باید مورد بررسی قرار گیرند و برای آن‌ها برنامه‌های اضطراری اجرا شود. در یک شهر سالم، خدمات بهداشتی، آب و فاضلاب، برق و گاز باید به طور منظم و کارآمد ارائه شوند تا ساکنین بتوانند زندگی سالمی داشته باشند.

برای تبلیغ سبک زندگی سالم، باید فضاهای ورزشی و تفریحی مناسب در شهر فراهم شود. همچنین باید اطلاعات و آگاهی در مورد تغذیه سالم و سبک زندگی فعال به مردم ارائه شود. از طرف دیگر، ارتباط بین مردم و جامعه باید تقویت شود تا احساس پذیرش و تعلق به جامعه بالا برود و افراد از این راه بتوانند از حمایت و همکاری همدیگر بهره مند شوند. اهمیت ایجاد یک شهر سالم بیشتر از هر زمان دیگری به ویژه با افزایش جمعیت شهری و مشکلات محیطی و اجتماعی که به آن همراه است، به‌ویژه در دوران کنونی از بیماری‌های ویروسی، بیماری‌های خاص و تغییرات آب و هوایی، تاکید بر ساختار شهری سالم و پایدار بیشتر می‌شود.

مقالات پیشنهادی برای مطالعه :