آموزش ۰ تا ۱۰۰ کلرنس پری را ببینید!

کلرنس پری

به گزارش ساخت آپارتمان : در دوران پس از انقلاب صنعتی و انباشته شدن شهرها از جمعیتِ شاغل در بخش صنعتی و توسعه ماشینیزم، دیدگاه های متفاوتی در رابطه با توسعه شهرها و ویژگی¬های درونی آنها مطرح شد. نظریه ها و جنبش های اصلاح طلبانه ای برای اصلاح ساختار فضایی شهرها شکل گرفتند که خواستار حذف معضلات و مشکلات شهرها و برگردان آرامش گذشته به آنها بودند. طراحی نما ویلایی دوبلکس یکی از این نظریات تئوری«واحد همسایگی » بود که توسط «کلارنس پری » مطرح شد. او ابتدا در سال ۱۹۲۶ میلادی طرح مقدماتی «واحدهای خودیار» یا «واحد همسایگی» را منتشر کرد و سپس در سال ۱۹۲۹ گزارش جامع این طرح توسط پری در کمیته طرح منطقه ای نیویورک و حومه منتشر شد.

نگرانی پری از عدم بهسازی شرایط کالبدی و اجتماعی مادرشهرهای ایالات متحده، در ربع اول قرن بیستم موجب شد تا طرح واحد همسایگی شکل بگیرد. پری تا حد زیادی تحت تأثیر منطقه بندی ، نحوۀ واگذاری مسکن و دیگر جنبش های اصلاح طلبانه مطرح در آن زمان در ایالات متحده قرار داشت. طرح وی علائق روز افزون به مشارکتی کردن خدمات شهری را نشان می¬دهد. گزارش اصلی سال ۱۹۲۹ به صورت بخشی از طرح منطقه ای نیویورک نگاشته شد که رهنمودی برای توسعه حومه های شهری بود. این نظریه که در ۹۰ سال اخیر از پیشروترین نظریات شهرسازی بوده است و توانسته تا حد زیادی در مدیریت شهری، کاهش معضلات اجتماعی و ایجاد هویت در محلات موفق عمل کند. پری بر این باور بود که زندگی گروهی که در فطرت انسان ها نهفته است. برای او مطلوب بوده و پیش نیاز نظم و آموزش اجتماعی است. تا کنون پروژه های بسیاری نیز بر اساس نظریه واحد همسایگی در حومه های نیوجرسی، بوستون، نیویورک و فلوریدا ساخته شده است.

۱) واحد همسایگی چیست؟

واحد همسایگی به منزله خانه های مسکونی با محیط پیرامونی آن است که در کنار هم یک کل بهم پیوسته را تشکیل می دهند و دارای یک هویت جمعی و محله ای است. این هویت جمعی در واحد همسایگی باعث ایجاد رشد و پویایی جمعی، افزایش ارتباطات اجتماعی و احساس همبستگی اجتماعی می شود.

تمامی واحد همسایگی در کلان شهرها، شهرهای متوسط و حتی در شهرهای جدید در دنیا، با تمام اصلاحاتی که در طول زمان بر این نظریه صورت گرفته است و علی رغم اختلافاتی که در جزئیات با هم دارند، از شش شاخصه مشترک بهره می برند که در ادامه بطور خلاصه به آن ها اشاره می شود:

۱ـ ۱) حمل و نقل، خارج از بافت مسکونی:

یکی از معضلات کنونی شهرهای کشور بالاخص کلان شهرها، حضور بی رویه و بدون ضابطه اتومبیل در سطح زندگی شهری است که تا حد زیادی پایین آمدن کیفیت زندگی، آسایش عمومی و فردی و افزایش آلودگی صوتی و هوا را به دنبال داشته است. عرف مشارکت در ساخت به همین منظور، در واحد همسایگی شبکه های اصلی و شبکه راه های پر رفت وآمد نبایستی ازمیان بافت های مسکونی بگذرند. چنین خیابان هایی بهتر است درمحیط پیرامون واحد همسایگی بوجود آیند.

ظرفیت شبه راه های داخلی تنها برای سرویس دهی به تردد ساکنین است و نه بیشتر. راه ها طوری طراحی می شوند که سرعت وسائل نقلیه آن به حداقل ممکن برسد و اولویت استفاده از فضا بیشتر بر اساس نیازهای افراد پیاده و تردد آنها شکل گرفته است تا حضور و تردد سواره نیز در بافت به حداقل ممکن تقلیل یابد.

۱ـ۲) حریم اجتماعی و خصوصی:

شبکه راه های داخلی واحد همسایگی بهتر است که به صورت کوچه های بن بست با حجم تردد کم طراحی شوند تا آرامش محله حفظ شود. این چنین راه هایی بایستی ایمنی، آرامش وحجم کمِ ترافیک را بطور متناسبی در داخل محله تأمین سازند و نوع کارکرد کوچه بن بست به گونه ای است که عبور از آن برای افراد غریبه، چه پیاده و چه سواره مشکل است که در منجر به حذف عبور گذری پیاده و سواره از درون بافت می شود. همچنین وجود کوچه های بن بست در واحد همسایگی نوعی سلسله مراتب همسایگی و ایجاد حریم های همجواری را نیز باعث شود.

تفکیک بلوک ها و ساختمان ها از یکدیگر نیز به گونه ای است که حداکثر محرمیت به دست آید و واحدهای مسکونی کمترین اشراف را نسبت به هم داشته باشند. بلوک ها دارای دو جبهه هستند، که جبهه جلویی با خیابان و یا کوچه اصلی ارتباط دارد و محل انجام فعالیت های عمومی تر خانواده است و جبهه پشت ساختمان نیز حریمی کاملاً خصوصی دارد و محرمیت آن بطور کامل در نظر گرفته شده و محلی برای فعالیت های کاملاً خصوصی افراد و خانواده ها است. تردد و تماس افراد غریبه با واحدهای مسکونی از جبهه های جلویی ساختمان صورت می گیرد و جبهه پشت ساختمان محل تردد رسمی واحد مسکونی نیست.

۱ـ۳) جمعیت بهینه در واحد همسایگی

جمعیت مبنای این تئوری درحدود ۵۰۰۰ نفراست (بر اساس عملکرد یک مدرسه ابتدایی، طراحی ورودی ویلا جمعیت محله در حدود ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ نفر برآورد می شود)، این محدودیت در اندازه جمعیت برای شکل گیری یک هویت مستقل جمعی اعمال شده است، این جمعیت نه آنقدر زیاد است که هویت محله بودن از آن ساقط شود و نه آنقدر کم است که در واحدها و یا محلات دیگر حل شود.

۱ـ۴) مراکز فرهنگی و آموزشی در واحد همسایگی

از دیگر ویژگی های واحد همسایگی توجه ویژه به مسائل فرهنگی و در نظر گرفتن ضریب خاصّی برای مراکز آموزشی و فرهنگی است. این واحد همسایگی به مرکزیت یک مدرسه ابتدایی بوجود می آید که این مدرسه درمیان فضای سبز قرار گرفته است. همچنین ساختمان های مذهبی، پارک، مرکز فرهنگی محله کاربری هایی هستند که عملکردی فرهنگی دارند.

۱ـ۵) حدود فیزیکی واحد همسایگی:

حدود اشغال فیزیکی یک واحد همسایگی تقریباً ۱۶۰ ایکر( هر ایکر تقریباً برابر۴۰۰۰ متر مربع) بوده و حد تراکم جمعیت نیز ده خانوار در هر ایکر تعیین می شود. شکل واحد همسایگی بهتراست به نحوی باشد که یک کودک پیش از نیم مایل(۸۰۰ متر) از واحد مسکونی خود تا مدرسه را بصورت پیاده نپیماید ( هر مایل برابر ۱۶۰۹ متر). فاصله نیم مایل، مسافتی است که می توان در مدت ۱۰ دقیقه طی نمود .

۱ـ۶) خدمات شهری:

ارائه خدمات شهری از دیگر اموری است که در واحد همسایگی پیش بینی شده است. نحوۀ توزیع و قرارگیری خدمات شهری در واحد همسایگی به گونه ای است که خدمات درجه یک شهری تماماً در واحد همسایگی قرار می گیرد که علاوه بر کاهش چشم گیر سفرهای درون شهری، با توجه به مسافت ۱۰ دقیقه ای، استفاده از اتومبیل را نیز به صفر می رساند. این خدمات برای یک واحد همسایگی شامل مراکز خرید، مراکز مذهبی، کتابخانه و یک مرکز اجتماعی (محله ای) که بهتر است در نزدیک ترین فاصله به دبستان قرارگیرد، می شود.

۲) کاربری های عمده مهم در طرح کلارنس پری (واحد همسایگی):

همانگونه که گفته شد اساس طرح پری ساماندهی کالبدی منطقه در جهت نیل به توسعه اجتماعی و فرهنگی است و اساسی ترین مسئله اش ارتقاء و رشد روابط اجتماعی، ابتدا در سطح محله و در نهایت در سطح شهر بوده است. به همین دلیل است در طرح پری ضریب خاصی به امور فرهنگی و اجتماعی توسط طراح داده شده است تا زمینه این رشد فراهم گردد. در گام بعدی توجه پری معطوف به کاربری مسکونی بوده است تا بتواند حداکثر امنیت وآرامش را برای آنان فراهم سازد. کاربری تجاری هم دور از ذهن او قرار نگرفته و با توجه به نوع فعالیت های تجاری، مکان یابی این کاربری در واحد همسایگی توسط پری حائز اهمیت است.

۲ـ۱) دبستان:

دبستان به عنوان هستۀ اصلی در مرکز واحد همسایگی قرار می گیرد و فاصله آن از واحدهای مسکونی حداکثر تا ۸۰۰ متر است تا محصلین بتوانند به راحتی و به صورت پیاده به دبستان بروند (درحقیقت این فاصله حدود واحد همسایگی را مشخص می کند.) همچنین پری به جهت توجه خاص به مسائل فرهنگی در واحد همسایگی، توجه ویژه ای به مدرسه دارد.

۲ـ۲) پارکها:

فضای سبز و زمین های بازی ۱۰% وسعت هر واحد همسایگی را شامل می شوند. طراحی ویلا های مدرن بخش اعظم این پارک ها، در مراکز واحد همسایگی و در جوار دبستان ها قرار می گیرند. در این طرح، زمین های بازی جهت استفاده بچه¬ها در طول واحد همسایگی پراکنده می شوند و فاصله محیط آموزشی (یا محل سکونت بچه ها) تا زمین های بازی، بیش از۴۰۰ متر نیست.

۲ـ۳) مغازه های محلی:

مغازه ها در کناره های واحد همسایگی تأسیس می شوند. درحقیقت مغازه ها در مکانی ایجاد می شوند که در تقاطع راه ها بوده و با مغازه های سایر واحدهای همسایگی یا محلات مجاور باشند. ایجاد مغازه ها در کناره های واحد همسایگی، بدین دلیل است که کلارنس پری معتقد بوده که وجود مغازه ها در مرکز، وسیله های نقلیه موتوری را به داخل بافت می کشاند و سلامت محیطی روانی واحدهای مسکونی را در معرض خطر قرار می دهد. برای همین بهترین مکان را برای کاربری های تجاری لبه های واحد همسایگی تشخیص داده است.

۲ـ۴) کاربری مسکونی:

منطقه واحدهای مسکونی جهت سکونت ۱۰۰۰ خانوار یا ۵۰۰۰ نفر، در نظرگرفته شده است. بلوک ها بر اساس نوع اسکان و بعد خانوار تفکیک شده است. در واحد همسایگی، هم خانه ویلایی و هم خانه های آپارتمانی در در کنار هم قرار گرفته اند.بخشی از افراد مالک دائمی هستند و بخشی از ساکنین این واحد همسایگی اجاره نشین و یا ساکن موقت هستند. که معمولاً طول مدت اجاره آنها میان مدت (۵ ساله) و یا بلند مدت (۱۰ تا ۱۵ ساله) در نظر گرفته شده است.

۲ـ۵) خیابان ها و معابر عمومی:

هر واحد همسایگی به وسیلۀ راه های اصلی احاطه می شود که این راه ها آمادگی پذیرش ترافیک سنگین تری را دارا هستند. این خیابان ها قادرند مرزهای مطمئنی برای واحد همسایگی باشند. در طرح کلارنس پری، شناخت و تأکید بر عوامل وسعت، مرزها، فضاهای باز، محل ساختمان های عمومی، مغازه های محلی وراه های داخلی، اساس کار به شمار می رود و یکی از عوامل گسترش ایدۀ واحد همسایگی، عدم ورود ترافیک گذری به درون بافت است که یک آرامش نسبی را برای واحد همسایگی به دنبال دارد. ویژگی های کالبدی شبکه راه های واحد همسایگی به گونه ای است که برای افراد عبور از خیابان های کناری از مزیت نسبی نسبت به راه های داخلی برخوردار است که به برخی از این ویژگی ها درذیل اشاره شده است:

ـ عریض بودن راه کمربندی و کناری پیرامون واحد همسایگی و عرض کم راه های داخلی بافت.

ـ عدم امکان جهت یابی درست در بافت داخلی برای کسانی که به محیط آشنا نیستند.

ـ تعدد خیابان ها و کوچه های بن بست.

ـ طراحی راه ها با اولویت استفادۀ پیاده.

۳) اثرات اجتماعی و فرهنگی واحد همسایگی:

رویکرد واحد همسایگی خواهان تقسیم شهر به هسته هایی است که قابل اداره و مبتنی بر قانون مداری باشند. جامعه شناسان معتقدند که در طرح واحد همسایگی، مشکلات ناآشنایی مردمی که در واحد همسایگی ساکنند، به حداقل می رسد و مشکلاتی که در شهرهای امروزی از نظر سردی روابط همسایگی بین مردم شهرها وجود دارد، کاهش پیدا می کند. بدین ترتیب استفاده از خدمات شهری، انجام فعالیت روزانه مردم و بهره وری از زندگی روزانه را به نحوی مطلوب و آسان فراهم می آورد. و در هنگام تداخل محدوده و حریم فعالیت آنان مشکلات کمتری بوجود می آید. بالا رفتن سطح تعاملات اجنماعی و توجه ویژه به مسائل فرهنگی و … باعث بوجود آمدن اثرات اجتماعی و فرهنگی متعددی شده است که به آنها اشاره می گردد:

۳ـ۱) هویت اجتماعی:

بخش اعظم دفاع از مفهوم محله، بر ضرورت مفهومی که همسایگی و همجواری نامیده می شود، متمرکز شده است. این مفهوم بر ایجاد محیطی صمیمی تأکید دارد و باعث رشد و شکل گیری روابط اجتماعی در سطح محله می شود و دایرۀ آشنایی های امنیت بخش را وسعت می بخشد که می توان با این تعریف از واحد همسایگی به عنوان یک خانواده اجتماعی یاد کرد که نه تمامی ارتباطات یک خانواده بلکه برخی از آن ها را شامل می شود. این ارتباطات نوعی رشد دو سویه را به همراه خواهد داشت، که سوی اول آن همانگونه که اشاره شد رشد اجتماعی و سوی دیگر آن رشد شخصیت فردی در سلسله مراتب روابط سالم اجتماعی است.

۳ـ۲ ) تغییر مفهوم محله:

در واحد همسایگی، مفهوم محله چیزی ورای یک تقسیم بندی جغرافیایی و شهری است که معمولاً در طرح های شهری از هم تفکیک شده و دارای مرزهای متفاوت جغرافیایی از هم هستند. در اینجا مفهوم محله در واحد همسایگی به علت مرزبندی های خاص خود و عدم ورود اتومبیل گذری به محله که در نهایت باعث عدم ورود فرد غریبه به محله می شود، باعث ایجاد یک حریم همجواری در واحد همسایگی می شود که به همراه شکل گیری روابط سالم اجتماعی ـ که در بند قبلی به آن اشاره شد ـ به شکل گیری یک شخصیت مستقل در محله کمک می کند. طراحی ویلا ۲۰۰ متری شکل گیری این هویت محله ای معمولاً در شهرهای بزرگ و متوسط و بویژه کلان شهرها به ندرت پیش می آید و حتی می توان گفت که امروزه اصلاً شکل نمی گیرد. این امر در سطح کلان تر در مقیاس شهری با ایجاد یک ساماندهی مناسب با دیگر واحد همسایگی می تواند در ایجاد یک هویت مستقل شهری موفق عمل کند. چنین مفهوم جدیدی از محله، تأثیرات اجتماعی خاصّی به دنبال داشته است.

۳ـ۳ ) ایجاد حس مالکیت نسبت به محله:

افراد ساکن در واحد همسایگی علاوه بر داشتن حس مالکیت نسبت به واحد مسکونی خود، نوعی احساس تملک نسبت به محله خود نیز دارند. احساس تملک تنها به ساکنین دائمی محله تعلق ندارد و حتی مستأجرین نیز این حس تملک را نسبت به محلۀ خود دارند. این امر باعث بالا رفتن ضریب ایمنی در محله می شود و در نتیجه رعایت هنجارهای عمومی به علت آشنایی افراد با یکدیگر به شدت بالا رفته و کنترل بسیاری از هنجارها بر عهده ساکنین محله قرار می گیرد. تجربه نشان داده است که حضور نیروهای انتظامی شهر در واحد همسایگی به مراتب کمتر از مقیاس و استاندارد های شهری است و آمار بزهکاری در این محلات در حد بسیار پایینی حفظ شده است. همانند یک خانواده که افراد خود را در مقابل اعضای دیگر خانواده مسئول و متعهد می دانند، در واحد همسایگی نیز چنین تعهد و مسئولیتی برای خانواده ها و افراد وجود دارد.

۳ـ۴) انجمن های اجتماعی و تعاونی های اقتصادی:

در اکثر واحد همسایگی بالاخص در ایالات متحده تعدادی انجمن های محلی و اقتصادی برای واگذاری اموری که تنها در محدودۀ واحد همسایگی تأثیر دارد، شکل می گیرند، بعضی از این تعاونی ها وظایفی نظیر کمک های خیریه، بهسازی محیط محله و فعالیت و تأمین هزینه های فرهنگی و …. را به عهده دارند. این امر باعث می شود که بسیاری از امور به گونه ای واقعی به مردم واگذار شده و شهرسازی مشارکتی به منصه ظهور برسد.

۳ـ۵) هم صدایی و وحدت نظر و عقیده:

تحقیقات در واحد همسایگی نشان داده است که در واحد همسایگی هویت جمعی علاوه بر مسائل اجتماعی در مسائل فرهنگی نیز شکل می گیرد. افرادی که در واحد همسایگی زندگی می کنند معمولاً دارای گرایشات و سلائق سیاسی و اجتماعی مشابهی هستند و به دلیل وجود مشارکت همگانی در اداره محله و خودیار بودن واحد همسایگی، نارضایتی های سیاسی افراد کمتر می باشد (از اثرات شهرسازی مشارکتی). آنچه که در واحد همسایگی مشاهده می شود یک کلیت و وحدت است در عین آنکه تکثر و استقلال افراد محترم شمرده می شود.

۴) مکان های مناسب برای اجرای تئوری واحدهای همسایگی:

با همه این امتیازات در بعضی موارد اجرای طرح واحد همسایگی با مسائل و مشکلاتی همراه است و اجرای این طرح تنها می تواند درشرایط ذیل مؤثر و عملی باشد:

ـ زمین های دور از بخش مرکزی شهرها وزمین های آزاد شهری

ـ در شهرها وحومه های نوساز که هنوز به میزان کافی دارای زمین های خالی است.

ـ در بخش های داخلی و شهر ها که طرح های نوسازی به مقیاس وسیع تری انجام می گیرد.

ـ البته در شهرهای کوچک و متوسط و یا شهرهای جدید که تراکم مسکونی در آن کم است می توان کل شهر را بر اساس تئوری واحدهای همسایگی طراحی کرد.

۵) شهرسازی خوشه ای:

همانگونه که گفته شد واحدهای همسایگی مانند یک خانواده بزرگ اجتماعی هستند که واحدهای مسکونی و خانواده را در خود جای می دهند. همان طور که یک خانواده از افراد مختلف تشکیل شده است که علاوه بر وابستگی به خانواده هر کدام استقلال و حریم خصوصی خود را دارند و کوچکترین جزء از آن فرد محسوب می شود، واحد همسایگی به مثابه یک خانواده بزرگتر محسوب می شود که کوچکتر جزء آن خانواده یا یک واحد مستقل مسکونی است. هزینه ساخت هتل این مسئله را نیز می توان به شهر نیز تعمیم داد و شهر را مانند مجموعه ای بزرگتر دانست که کوچکترین جزء آن واحد همسایگی و یا محلات است. بدین ترتیب شهر نیز به مانند یک خوشه در می آید که از دانه های مختلفی تشکیل شده است و هر کدام از این دانه ها نیز برای خود هسته های متفاوتی دارد.

۶) رادبرن ؛ نمونه ای اجرا شده:

رادبرن اولین مکانی بود که پذیرای ایده واحد همسایگی پری بود. طراحی این واحد همسایگی بر عهده هنری رایت و کلارنس اشتاین بود. این دو در طرحشان برای یکی از نواحی حومه ای رادبرن در نیوجرسی، پیشنهاد یک نظام برنامه ریزی برای نواحی مسکونی را عنوان کردند. اساس نظریه آن ها ایده بلوک های بزرگ مسکونی است که برمبنای جدایی ترافیک پیاده و سواره قرار دارد و بسیاری از ویژگی های طرح کلارنس پری در واحدهای طرح رادبرن به اجرا گذاشته شد.

در رادبرن، خانه ها به صورت گروهی ایجاد می شوند که در اطراف آن ها انواع مختلف کوچه های بن بستی که به مسیرهای عبور پیاده و پارک ها مرتبط می شوند، قرار گرفته است. مدرسه ها و فروشگاه ها تماماً در قسمت های ورودی این واحدهای بزرگ قرار گرفته اند. بلوک های بزرگ به مفهوم یک ایدۀ منطقی به سوی حل مسائل حرکات رفت و آمدی است که اماکن مسکونی را از راه های اصلی به دور نگه می دارد. در طرح رادبرن، پارک در مرکز بلوک های بزرگ به عنوان برترین نقطه محله در نظرگرفته شده است.راه های موتوری نیز، به طرف خانه هایی است که درسمت راست آن ها پارک ها قرارداده شده اند.واحدهای مسکونی به میزان بسیار کمی به انتهای خیابان ها و محیط های عبوری اطراف دید دارند و بازشوهای واحدهای مسکونی به سوی مراکز پر سروصدا کمتر باز می شود و حداکثر تلاش برای ایجاد حریم صوتی و حریم دید برای واحدهای مسکونی شده است. تا آرامش روانی نسبی در محله بوجود آید.

درچنین شرایطی ، خانه ها دراطراف راه های بن بست قرارداده شده اند. اطاقهای نشیمن و بسیاری

هدف از ایجاد طرح رادبرن، ایجاد باغ شهرهایی در جوامع متروپلیتن (مادرشهر) بوده است. هزینه ساخت سینما خانگی طرح رادبرن برای جمعیتی حدود ۲۵۰۰۰ نفر در سه واحد همسایگی در نظرگرفته شده و محدودۀ هر واحد از مرکز دبستان تا شعاع ۴۰۰ متر می باشد. در طرح رادبرن، سعی شده است که مردم به طبیعت نزدیک تر شوند و آسایش و آرامش بیشتری جهت ساکنین تأمین گردد. در این طرح نیز، فضای سبز اهمیت زیادی دارد و هدف آن تشکیل یک جامعۀ شهری سالم است. جهت تأمین سلامت بچه ها و جلوگیری از حوادث ناگوار، پیاده روهای ویژه ای ساخته شده است که دور ازمسیر ماشین هاست.

رادبرن ـ نیو جرسی ـ واحد همسایگی

نحوه بلوک بندی واحد همسایگی در رادبرن

منابع:

۱ـ شیعه، اسماعیل/ مقدمه ای بر برنامه ریزی شهری / دانشگاه علم و صنعت/ ۱۳۷۶

۲ـ راینر، توماس/ ترجمۀ نوین تولایی/ زیستگاه‌های اشتراکی آرمانی در برنامه ریزی شهری/ نشر فضا/ ۱۳۸۲

۳ـ The report of Florida Regional Planning Council/ www.tcrpc.org

۴ـ Neighborhood Planning/ W.Denis Keating & Norman Krumbloz/ www.planning.org / ۱۹۹۲

۱ ـ حریم همجواری در محله به محدوده از چند واحد مسکونی در جوار هم گفته می شود که روابط اجتماعی و سطح ارتباطات بین آنها بالاتر از سطح ارتباط با دیگر ساکنین محله است.

۱ ـ Radburn منطقه ای در نزدیکی نیوجرسی در ایالات متحده آمریکاست.

۲ ـ Henry Wright

۲ ـ Clarence Stein

مقالات پیشنهادی برای مطالعه بیشتر :
نقاشی ساختمان اکریلیک

طراحی ویلا باغ کوچک

طراحی مدرسه ابتدایی با رویکرد خلاقیت

ساخت کارخانه سیمان در عراق

طراحی رستوران در تهران
طراحی حیاط کلاسیک

مراحل ساخت ساختمان بنایی
پروانه ساخت ساختمان

مشارکت در ساخت تهران شیپور

طراحی داخلی کلاسیک

ساخت سوله سردخانه